ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเลย ได้วิวัฒนาการมาจากหน่วยประเคราะห์ของกองวัฒนธรรม กระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งเป็นหน่วยงานรับผิดชอบข้อมูลสารสนเทศทางวัฒนธรรมของท้องถิ่นและจังหวัด โดยใช้สถาบันการศึกษาสูงสุดของท้องถิ่นเป็นหน่วยงานรับผิดชอบดำเนินงานในปี พ.ศ. 2522 วิทยาลัยครูเลย จึงได้รับเกียรติให้เป็นที่ตั้งศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเลย โดยเปิดหอวัฒนธรรมเป็นทางการ เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม พ.ศ.2530 ต่อมา จังหวัดเลย ได้รับอนุมัติงบประมาณจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นจากองค์การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย จึงได้สร้างอาคารพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น สร้างเสร็จในปี พ.ศ. 2535 มีสำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย เป็นหน่วยงานรับผิดชอบจัดแสดงนิทรรศการถาวรเกี่ยวกับจังหวัดเลย และมหาวิทยาลัยราชภัฏเลยเปิดให้บริการอย่างเป็นทางการตั้งแต่ปี พ.ศ. 2541 จนถึงปัจจุบัน